Paragraaf Onderhoud kapitaalgoederen

Inleiding
De gemeente beheert een groot deel van de openbare ruimte. Hierin vindt een groot aantal activiteiten plaats, zoals wonen, werken en recreëren. Daarbij maken we gebruik van kapitaalgoederen die in de openbare ruimte aanwezig zijn:

infrastructuur (wegen, water, riolering, kunstwerken, openbare verlichting)
voorzieningen (groen, sportfaciliteiten)
gebouwen.

Deze paragraaf behandelt, conform artikel 12 uit het BBV, de belangrijkste kapitaalgoederen die de gemeente in eigendom en/of beheer heeft. De middelen die beschikbaar worden gesteld worden ingezet om het door de raad vastgestelde beleid in uitvoering te realiseren.

Inrichting en onderhoud hebben een directe relatie met elkaar. Sommige inrichtingen vragen veel onderhoud, andere juist weinig. Aangezien dit een substantieel onderdeel van de begroting vormt, willen we zicht krijgen op het noodzakelijk onderhoud van deze kapitaalgoederen.
In beleidsplannen maken we afspraken over de wijze waarop we onderhouden en hoe deze aansluit op de vastgelegde ambities op gemeentelijke opgaven zoals biodiversiteit en klimaatadaptatie en circulaire economie. De doelstellingen en activiteiten die gerelateerd zijn aan deze paragraaf staan in het programma "Leefomgeving; Openbare ruimte en duurzaamheid".

Welke ontwikkelingen spelen er?

We werken aan een klimaatadaptieve leefomgeving:
- In 2022 is de ambitie vastgesteld tav de klimaatadaptatie: actief. Dit zorgt ervoor dat klimaat nadrukkelijker een plek krijgt in de beheer en onderhoudsplannen van de gemeente.
- In 2022 wordt met het groenbeheerplan verder invulling gegeven aan de biodiversiteit en klimaatadaptatie.
- Vanwege de Europese kaderrichtlijn Water moeten er in de toekomst meer natuurlijke oevers komen. Daarnaast is in 2021 het Programma Water en Klimaatadaptatie (PWKA) vastgesteld en die is nu in uitvoering.
Integraal en duurzaam inrichten en beheren van de openbare ruimte wordt verder ontwikkeld. Duurzame oplossingen zijn steeds vaker mogelijk. Zo werken we aan opgaven zoals "SMART-city", waarbij we technologie inzetten om tot slimme oplossingen te komen op gebied van mobiliteit en energie- en klimaatopgaven. Ook werken we aan het gebruik van asset management om slimme keuzes te maken op gebied van beheer, onderhoud en inrichting van de buitenruimte.
In onze inkooptrajecten en afvalmanagement bouwen we naar een circulaire economie.
We investeren in groen en biodiversiteit. in 2022 wordt het uitvoeringsprogramma biodiversiteit vastgesteld.

Wat willen wij bereiken?
We willen onze kapitaalgoederen goed en duurzaam beheren. Goed onderhouden kapitaalgoederen dragen bij aan een positieve beleving door onze bewoners en aan draagvlak voor het realiseren van de uitvoeringsprogramma’s. Het niveau van onderhoud is vastgelegd in beleid. Om grote wisselingen in de exploitatie te voorkomen, werken we onder andere met onderhoudsvoorzieningen. Daaraan voegen we jaarlijks een vast bedrag toe. De uitname kan per jaar verschillen. Met duurzaam beheer en onderhoud streven we naar een minimaal negatief effect op het milieu.

Wat gaan wij daarvoor doen?
In de onderstaande tabellen staan de activiteiten voor het onderhoud van de kapitaalgoederen benoemd. Per discipline wordt aangeven wat we in een aangegeven tijdsbestek gaan doen.

Straatmeubilair, bebording en wegbewijzering
Naam beleidsplan	-
Vastgesteld	-
Looptijd	-
Actualisatie	2022 - 2023
Vastgesteld kwaliteitsniveau	Basis
Naam beheer- en onderhoudsplannen	-
Looptijd	-
Actualisatie	2022 -2023
Is er sprake van achterstallig onderhoud? (zo ja, toelichting opnemen in paragraaf)	Er wordt op dit moment gewerkt aan een uitvoeringsprogramma straatmeubilair. Een planning voor het aanbieden aan het college en de raad is in de maak.

Onderwerp
(x € 1.000)	2023	2024	2025	2026
Investeringsbedragen	-	-	-	-
Bedragen t.l.v. exploitatie	200	200	200	200

Uitvoering in 2023 (omschrijving activiteit)
Uitvoeren van groot onderhoud Jaarlijks beheer en onderhoud op de openbare watertappunten

Gemeentelijke gebouwen en objecten
Naam beleidsplan			Beleidsplan beheer gemeentelijke gebouwen Hillegom 2021-2024
Vastgesteld			2021
Looptijd			2021-2024
Actualisatie			2024
Naam beheer- en onderhoudsplannen			Meerjaren Onderhouds Plan 2021-2030
Looptijd			2021-2040
Actualisatie			2024
Is er sprake van achterstallig onderhoud? (zo ja, toelichting opnemen in paragraaf)			Nee
Naam voorziening/reserve			Voorziening gemeentelijke gebouwen HIllegom

Voorziening gemeentelijke gebouwen Hillegom*
(x € 1.000)		2023		2024	2025	2026
Stand per 1 januari		1.229		1.192	1.050	954
Storting		175		175	175	175
Uitname		212		317	271	278
Stand per 31 december		1.192		1.050	954	851
Voorziening groot onderhoud brede school Elsbroek
(x € 1.000)	2023			2024	2025	2026
Stand per 1 januari	108			108	108	108
Storting	5			5	5	5
Uitname	5			5	5	5
Stand per 31 december	108			108	108	108

Uitvoering in 2023
Kleinschalig en groot planmatig onderhoud aan diverse gebouwen

Sportcomplex de Vosse
Naam beleidsplan	Meerjaren onderhoudsplan sportcomplex de Vosse
Vastgesteld	2017
Looptijd	-
Actualisatie	-
Vastgesteld kwaliteitsniveau	-
Naam beheer- en onderhoudsplannen	Meerjaren onderhoudsplan sportcomplex de Vosse
Looptijd	2017-2036
Actualisatie	2022
Is er sprake van achterstallig onderhoud? (zo ja, toelichting opnemen in paragraaf)	Nee
Naam voorziening/reserve	Voorziening sportcomplex de Vosse

Voorziening zwembad
(x € 1.000)	2023	2024	2025	2026
Stand per 1 januari	451	547	519	619
Storting	132	132	132	132
Uitname	36	160	32	449
Stand per 31 december	547	519	619	302

Uitvoering in 2023 (omschrijving activiteit)
Vervangen kunststof voorraadvat, fundering beton

Riolering
Naam beleidsplan	Gemeentelijk rioleringsplan 2021-2025
Vastgesteld	2021
Looptijd	2021 - 2025
Actualisatie	2025
Vastgesteld kwaliteitsniveau	n.v.t.
Naam beheer- en onderhoudsplannen	Operationeel plan
Looptijd	2021 - 2025
Actualisatie	2022
Is er sprake van achterstallig onderhoud? (zo ja, toelichting opnemen in paragraaf)	Nee
Naam voorziening/reserve	Voorziening vervanging riolering

Onderwerp
(x € 1.000)	2023	2024	2025	2026
Investering	0	140	450	499
Bedragen t.l.v. voorziening	780	639	330	327
Bedragen t.l.v. exploitatie	554	554	554	554

Voorziening vervanging riolering
(x € 1.000)	2023	2024	2025	2026
Stand per 1 januari	809	322	0	0
Storting	293	317	330	327
Uitname	780	639	330	327
Stand per 31 december	322	0	0	0

Uitvoering in 2023
Rioolvervanging/-renovaties op diverse locaties
Afkoppelen van verhard oppervlak op diverse locaties
Renovatie en vervanging rioolgemalen
Structurele reiniging en onderhoud riolering

Toelichting:
Het onderhoud van de riolering voeren we uit op basis van het gemeentelijk rioleringsplan. Het gemeentelijk rioleringsplan omvat het gemeentelijk beleid ten aanzien van het stedelijk afvalwater, hemelwater en grondwater. De voorzieningen voor afval, hemel- en grondwater zijn nodig uit het oogpunt van de bescherming van de volksgezondheid, het tegengaan van wateroverlast en de bescherming van het milieu. Met het plan liggen het gemeentebeleid, de te volgen strategie, en de financiële consequenties voor de komende planperiode vast. Op basis van de financiële consequenties van het plan wordt de hoogte van de rioolheffing bepaald.

Groen
Naam beleidsplan	Groenbeleidsplan 2014-2023
Vastgesteld	2015
Looptijd	2014-2023
Actualisatie	2023
Vastgesteld kwaliteitsniveau	-
Naam beheer- en onderhoudsplannen	Groenbeheerplan wordt in 2022 opgesteld
Looptijd	10 jaar
Actualisatie	-
Is er sprake van achterstallig onderhoud? (zo ja, toelichting opnemen in paragraaf)	-
Naam voorziening/reserve	N.v.t.

Onderwerp
(x € 1.000)	2023	2024	2025	2026
Exploitatie	1.896	1.896	1.896	1.896
Investeringsbedragen	131	131	131	131

Uitvoering in 2023 (omschrijving activiteit)
Toelichting Groen speelt een belangrijke rol bij de aanpak van de klimaatverandering. Als gemeente ligt er een landelijke opgave om aan te geven hoe om te gaan mat zaken als droogte, wateroverlast en hittestress. Groen is een belangrijke onderdeel van de oplossing. Bij vervanging van groen en bomen zal maximaal op klimaatverandering worden ingezet. Vervanging is het uitgelezen moment om het sortiment en de groeiplaatsen duurzamer te maken. Voorbeeld hiervan is het aaneen sluiten van groenvakken en zo in te richten dat het regenwater in groenvakken kan stromen en daar langzaam weg zakt. Dit ontlast het riool en helpt grondwaterstandverlaging te voorkomen. Onderhoud: De uitvoering zal steeds meer gericht gaan worden op ecologisch beheer wat de biodiversiteit van zowel planten als insecten zal bevorderen. Zo gaan we testen met sinusbeheer om zo de omstandigheden van insecten en met name vlinders zo goed mogelijk te krijgen. Jaarlijks wordt een derde deel van de bomen beoordeeld, waarna zo nodig maatregelen worden genomen als het snoeien en incidenteel vervangen van bomen. Beheer In 2022 is het groenbeheerplan Hillegom opgesteld. Doel van dit beheerplan is het stellen van duidelijke kaders voor het groenbeheer voor de periode 2023-2032. In het plan is de beleidsmatige ambitie uit het groenbeleidsplan 2014-2023 vertaald naar het beheer en geeft aan hoe de komende jaren wordt beheerd. Het plan beschrijft het areaal, de huidige en beoogde kwaliteit en de bijbehorende inzet van de financiële middelen. Vervanging Vervangingen van groen worden vanaf 2024 planmatig opgepakt, waarbij vooraf het complete groenareaal wordt geschouwd en de input geeft voor de planning. Bij het opstellen van de vervangingsplanning vindt afstemming plaats tussen de verschillende disciplines; wegen, riool, groen, openbare verlichting etc. Deze afstemming is gericht op het efficiënt inzetten van alle budgetten en het beperken van de overlast voor de omgeving. Het resultaat is een integrale aanpak van de werkzaamheden. Ziekte en Plagen: In 2019 werd voor het eerst in Hillegom nesten van de eikenprocessierups in een paar bomen waargenomen en is dit aantal in 2020 en 2021 iets toegenomen. De verwachting is dat de opmars van de eikenprocessierups in Hillegom gestaag zal doorzetten. Bestrijding vind plaats door het wegzuigen van de nesten uit de bomen. Om de rups tegen te gaan worden nestkasten opgehangen op locaties waar het jaar daarvoor de eikenprocessierupsen zijn waargenomen. Op de lange termijn streven wij naar een natuurlijke balans. Dit doen we door, naast nestkasten op te hangen, bermen ecologisch te maaien en in te zaaien om zodoende het aantal plantensoorten in een gebied weer te laten toenemen. Hierdoor worden natuurlijke vijanden van de eikenprocessierups aangetrokken, deze dragen bij aan het herstellen van de natuurlijke balans. Ten slotte streven wij naar meer diversiteit in het bomenbestand. In 2022 is de eikenprocessierups stabiel gebleven, of dit al het gevolg is van de preventieve maatregelen die genomen zijn zal de komende jaren moeten blijken. .

Uitvoering in 2023 (omschrijving activiteit)

Toelichting
Groen speelt een belangrijke rol bij de aanpak van de klimaatverandering. Als gemeente ligt er een landelijke opgave om aan te geven hoe om te gaan mat zaken als droogte, wateroverlast en hittestress. Groen is een belangrijke onderdeel van de oplossing. Bij vervanging van groen en bomen zal maximaal op klimaatverandering worden ingezet. Vervanging is het uitgelezen moment om het sortiment en de groeiplaatsen duurzamer te maken. Voorbeeld hiervan is het aaneen sluiten van groenvakken en zo in te richten dat het regenwater in groenvakken kan stromen en daar langzaam weg zakt. Dit ontlast het riool en helpt grondwaterstandverlaging te voorkomen.

Onderhoud:
De uitvoering zal steeds meer gericht gaan worden op ecologisch beheer wat de biodiversiteit van zowel planten als insecten zal bevorderen. Zo gaan we testen met sinusbeheer om zo de omstandigheden van insecten en met name vlinders zo goed mogelijk te krijgen.

Jaarlijks wordt een derde deel van de bomen beoordeeld, waarna zo nodig maatregelen worden genomen als het snoeien en incidenteel vervangen van bomen.

Beheer
In 2022 is het groenbeheerplan Hillegom opgesteld. Doel van dit beheerplan is het stellen van duidelijke kaders voor het groenbeheer voor de periode 2023-2032. In het plan is de beleidsmatige ambitie uit het groenbeleidsplan 2014-2023 vertaald naar het beheer en geeft aan hoe de komende jaren wordt beheerd. Het plan beschrijft het areaal, de huidige en beoogde kwaliteit en de bijbehorende inzet van de financiële middelen.

Vervanging
Vervangingen van groen worden vanaf 2024 planmatig opgepakt, waarbij vooraf het complete groenareaal wordt geschouwd en de input geeft voor de planning. Bij het opstellen van de vervangingsplanning vindt afstemming plaats tussen de verschillende disciplines; wegen, riool, groen, openbare verlichting etc. Deze afstemming is gericht op het efficiënt inzetten van alle budgetten en het beperken van de overlast voor de omgeving. Het resultaat is een integrale aanpak van de werkzaamheden.

Ziekte en Plagen:
In 2019 werd voor het eerst in Hillegom nesten van de eikenprocessierups in een paar bomen waargenomen en is dit aantal in 2020 en 2021 iets toegenomen. De verwachting is dat de opmars van de eikenprocessierups in Hillegom gestaag zal doorzetten. Bestrijding vind plaats door het wegzuigen van de nesten uit de bomen.

Om de rups tegen te gaan worden nestkasten opgehangen op locaties waar het jaar daarvoor de eikenprocessierupsen zijn waargenomen. Op de lange termijn streven wij naar een natuurlijke balans. Dit doen we door, naast nestkasten op te hangen, bermen ecologisch te maaien en in te zaaien om zodoende het aantal plantensoorten in een gebied weer te laten toenemen. Hierdoor worden natuurlijke vijanden van de eikenprocessierups aangetrokken, deze dragen bij aan het herstellen van de natuurlijke balans. Ten slotte streven wij naar meer diversiteit in het bomenbestand.

In 2022 is de eikenprocessierups stabiel gebleven, of dit al het gevolg is van de preventieve maatregelen die genomen zijn zal de komende jaren moeten blijken.

Wegen
Naam beleidsplan	Beleidsplan wegen 2020-2024
Vastgesteld	2020
Looptijd	2020-2024
Actualisatie	2024
Vastgesteld kwaliteitsniveau	B / A voor fietspaden, verhardingen winkelcentra en zorgcentra)
Naam beheer- en onderhoudsplannen	Meerjarenplanning groot onderhoud wegen
Looptijd	2 jaar
Actualisatie	Jaarlijks
Is er sprake van achterstallig onderhoud? (zo ja, toelichting opnemen in paragraaf)	Nee
Naam voorziening/reserve	N.v.t.

Onderwerp				(x € 1.000)
	2023	2024	2025		2026
Investeringsbedragen
Reconstructie wegen	658	658	658		658
Bedragen t.l.v. exploitatie (klein en groot onderhoud)	690	690	690		690

Uitvoering in 2023 (omschrijving activiteit)
Klein onderhoud wegen op diverse locaties
Groot onderhoud elementenverhardingen op diverse locaties
Groot onderhoud asfaltverhardingen op diverse locaties
Onderhoud belijningen

Toelichting:

Het beleidsplan Wegen omvat het gemeentelijk wegenbeleid. Het doel van het beleidsplan Wegen is het leggen van een bestuurlijke, beheersmatige en financiële basis voor het wegbeheer in de komende vijf jaar met een doorkijk naar de daaropvolgende jaren. In het beleidsplan worden de beleidskaders omschreven en uitgewerkt tot beleidsdoelstellingen en strategieën. In het beleidsplan Wegen worden de te hanteren kwaliteitsniveaus voor de wegen aangegeven.

In het plan is naast het basis kwaliteitsniveau voor verantwoord wegbeheer ook een hoger kwaliteitsniveau opgenomen voor de fietspaden, de verhardingen in de winkelcentra en de voetpaden/trottoirs rond zorgcentra. Het kwaliteitsniveau B komt overeen met het basisniveau van verantwoord wegbeheer. Bij het hogere niveau A wordt een strengere onderhoudsrichtlijn gehanteerd waardoor de kwaliteit van de verhardingen op een hoger niveau blijft.

Speelplaatsen
Naam Beleidsplan	Uitvoeringsprogramma spelen en sporten buitenruimte 2020
Vastgesteld	2020
Looptijd	2020 - 2030
Actualisatie	2030
Vastgesteld kwaliteitsniveau	Basis
Naam Beheers- en onderhoudsplannen	Vervangingsplan spelen
Looptijd	Wordt jaarlijks herzien door de beheerder op basis van inspectiegegevens.
Actualisatie	2022
Is er sprake van achterstallig onderhoud? (zo ja, toelichting opnemen in paragraaf)	Nee
Naam voorziening/reserve	N.v.t.

Onderwerp
(x € 1.000)	2023	2024	2025	2026
Investeringsbedragen	97	100	102	104
Exploitatiebedragen	101	101	101	101

Uitvoering in 2023 (omschrijving activiteit)
Herinrichten van speelplaatsen op basis van het vervangingsplan spelen Hoofdinspectie uit laten voeren Actualiseren van de online plattegrond met speelplaatsen Uitvoeren van groot onderhoud Uitvoeren onderhoud kunstgras OPMERKING: de prijzen voor het herinrichten van speelplekken zijn dit jaar met 20% gestegen. We zijn 34.000,- euro duurder uit bij het herinrichten van 5 speelplekken.

Uitvoering in 2023 (omschrijving activiteit)

Herinrichten van speelplaatsen op basis van het vervangingsplan spelen
Hoofdinspectie uit laten voeren
Actualiseren van de online plattegrond met speelplaatsen
Uitvoeren van groot onderhoud
Uitvoeren onderhoud kunstgras

OPMERKING: de prijzen voor het herinrichten van speelplekken zijn dit jaar met 20% gestegen. We zijn 34.000,- euro duurder uit bij het herinrichten van 5 speelplekken.

Openbare verlichting
Naam beleidsplan	Beleidsplan openbare verlichting 2019-2023
Vastgesteld	2019
Looptijd	2019-2023
Actualisatie	2023
Vastgesteld kwaliteitsniveau	Voldoen aan het Nationaal Energieakkoord 2030
Naam beheers- en onderhoudsplannen	Beheer- en uitvoeringsplan Openbare verlichting
Looptijd	2019-2023
Actualisatie	2023
Is er sprake van achterstallig onderhoud? (zo ja, toelichting opnemen in paragraaf)	Nee.
Naam voorziening/reserve	N.v.t.

Onderwerp
(x € 1.000)	2023	2024	2025	2026
Investeringsbedragen	205	205	205	216
Bedragen t.l.v. exploitatie	88	88	88	88

Exploitatie:
Onderhoud: € 75.000,-.
Bijdrage aan adviezen door derden: € 5.000,-.
Onderhoud Meerlanden: € 8.442,-

Uitvoering in 2023 (omschrijving activiteit)
Investering: Op basis van het beleidsplan wordt ieder jaar een deel van de openbare verlichting vervangen door led-verlichting met als doel om in 2030 t.o.v. 2013 50% energie te besparen. In 2030 is dan alles led-verlichting.

Civiele kunstwerken
Naam beleidsplan	Beheerbeleidsplan civiele kunstwerken 2020-2024
Vastgesteld	2020
Looptijd	2020-2024
Actualisatie	2024
Vastgesteld kwaliteitsniveau	Basis
Naam beheer- en onderhoudsplannen	Opgenomen in Kunstwerkenbeleidsplan
Looptijd	2020-2024
Actualisatie	2024
Is er sprake van achterstallig onderhoud? (zo ja, toelichting opnemen in paragraaf)	nee
Naam voorziening/reserve	Voorziening groot onderhoud civiele kunstwerken

Onderwerp
(x € 1.000)	2023	2024	2025	2026
Investeringsbedragen	0	267	650	88
Bedragen t.l.v. voorziening	11	12	53	110
Bedragen t.l.v. exploitatie	110	110	110	110

Voorziening Kunstwerken
(x € 1.000)	2023	2024	2025	2026
Stand per 1 januari	51	78	103	86
Storting	37	37	37	37
Uitname	11	12	53	110
Stand per 31 december	78	103	86	12

Exploitatie:
Klein onderhoud: Meerlanden: € 40.214,-
Klein onderhoud door derden: € 25.000,-
Bijdrage adviezen door derden: € 20.000,-
Overige goederen en diensten € 25.000,- (onderhoudscontract Hillinenbrug)

Uitvoering in 2023 (omschrijving activiteit)
In 2020 is het nieuwe Beleidsplan Civiele Kunstwerken 2020-2024 vast gesteld dat kaders omvat voor de borging van het juiste onderhoudsniveau en inzicht geeft in de benodigde financiële middelen om het beheer van de civiele kunstwerken de komende jaren te kunnen uitvoeren. Investering: In 2023 worden er geen Civiele Kunstwerken vervangen. In 2020 is voor het vervangen van de brug in de Noorderlaan € 210.000,- beschikbaar gesteld. De uitvoering hiervan vindt waarschijnlijk in 2023 plaats. Dit is afhankelijk van RO-en verkeersontwikkelingen.

Uitvoering in 2023 (omschrijving activiteit)

In 2020 is het nieuwe Beleidsplan Civiele Kunstwerken 2020-2024 vast gesteld dat kaders omvat voor de borging van het juiste onderhoudsniveau en inzicht geeft in de benodigde financiële middelen om het beheer van de civiele kunstwerken de komende jaren te kunnen uitvoeren.
Investering:
In 2023 worden er geen Civiele Kunstwerken vervangen. In 2020 is voor het vervangen van de brug in de Noorderlaan € 210.000,- beschikbaar gesteld. De uitvoering hiervan vindt waarschijnlijk in 2023 plaats. Dit is afhankelijk van RO-en verkeersontwikkelingen.

Baggeren
Naam beleidsplan	Baggerplan en -programma
Vastgesteld	2015
Looptijd	2015-2024
Actualisatie	2020
Vastgesteld kwaliteitsniveau	Voldoen aan de dwarsprofielen die zijn opgenomen in de legger (diepte en talud onder water) Hoogheemraadschap
Naam beheer- en onderhoudsplannen	Baggerplan en -programma
Looptijd	2015-2024
Actualisatie	2022
Is er sprake van achterstallig onderhoud? (zo ja, toelichting opnemen in paragraaf)	-
Naam voorziening/reserve	-

Onderwerp
(x € 1.000)	2023	2024	2025	2026
Bedragen t.l.v. exploitatie	109	109	109	109

Uitvoering in 2023 (omschrijving activiteit)
Bij het opstellen van het Programma Water en Klimaatadaptatie (PWKA) zal baggeren onderdeel zijn van de scope. Het goed onderhouden van de watergangen conform de legger Hoogheemraadschap van Rijnland, is essentieel voor snelle afvoer van te veel hemelwater en biedt meer waterberging voor de langere droge periode(n). Het PWKA wordt in 2022 opgeleverd. Voor Hillegom ligt een opgave ca. 3500m3 bagger te verwijderen in 2021- 2022 dit is inmiddels uitgevoerd.

Uitvoering in 2023 (omschrijving activiteit)

Bij het opstellen van het Programma Water en Klimaatadaptatie (PWKA) zal baggeren onderdeel zijn van de scope. Het goed onderhouden van de watergangen conform de legger Hoogheemraadschap van Rijnland, is essentieel voor snelle afvoer van te veel hemelwater en biedt meer waterberging voor de langere droge periode(n).

Het PWKA wordt in 2022 opgeleverd. Voor Hillegom ligt een opgave ca. 3500m3 bagger te verwijderen in 2021- 2022 dit is inmiddels uitgevoerd.